چشمه زلال مذهب جعفری

پایگاه رهنما:

بیست و پنجم ماه شوال، سالروز شهادت ششمین مهر آسمان امامت و ولایت حضرت امام جعفر صادق (ع) است. پیشوای ششم شیعیان در ۱۷ ربیع الاول سال ۸۳ هجری قمری در شهر مدینه به دنیا آمد. برخی منابع، تولد ایشان را در سال ۸۰ هجری قمری ذکر کرده اند. پدر بزرگ ایشان امام سجاد (ع)، پدر بزرگوارشان امام محمد باقر (ع) و مادرشان معروف به ام‌فروه، دختر قاسم بن محمد بن ابی بکر بوده است. امام جعفر صادق (جعفر به معنای نهر جاری پرفایده) به مدت ۳۴ سال امامت شیعیان را برعهده داشته و با پربایی کرسی‌های علمی گسترده و تلاش برای تربیت شاگردان فاضل و مروجان معارف ناب تشیع، بعنوان احیاگر یا موسس مذهب شیعه جعفری نام گرفتند.

مدت زمان امامت ایشان با خلافت پنج خلیفه آخر اموی یعنی از هشام بن عبدالملک به بعد و دو خلیفه نخست عباسی سفاح و منصور دوانیقی هم‌زمان بود. از مشهور ترین کنیه‌های ایشان می‌توان به ابو عبدالله، ابو اسماعیل و ابو موسی اشاره کرد.

همه امامان (ع) نور واحد هستند و هر کدام بنا بر شرایط زمانی که در دوران امامت ایشان وجود داشت، سبک و روشی مطابق با آن دوران را برای شیوه امامت و رهبری مردم پیش می گرفتند. در این میان امام صادق(ع) نیز به جهت ضعف حکومت اموی، فعالیت علمی بسیار بیشتری نسبت به دیگر امامان شیعه داشت. در زمان امام صادق علیه السلام برای نشر علوم وحیانی ـ و حتی علوم طبیعی برآمده از وحی ـ فرصتی مناسبی آمد؛ زیرا بنی امیه و بنی عباس، دشمنان دیرینه اهل بیت علیهم السلام، سرگرم جنگ با یک دیگر بودند و چند سال از امام صادق (علیه السلام) غافل شدند. امام صادق (ع) نیز این فرصت استثنایی را غنیمت شمرده و با پراکندن علوم اهل بیت علیهم السلام و پرورش شاگردانی در رشته های گوناگون، فصلی بسیار درخشان، حیات بخش و پایدار در تاریخ علوم روزگار اسلامی، بلکه در تاریخ بشریت رقم زد و برگ های زرینی بر صحیفه دانش بشری افزود. رسالت اصلی آن حضرت در مقام آموزگاری بزرگ، پرورش شاگردان و انتشار عطر علم به سرزمین های درگیر بود. هم اکنون نیز بیشترین روایات در زمینه های علمی، اخلاقی، کلامی، فقهی و تفسیری به آن حضرت اختصاص دارد. 

شهید مطهری درباره چهره علمی امام صادق علیه السلام معتقد است: «اگرچه برای امام صادق علیه السلام زمینه زعامت فراهم نشد، ولی یک زمینه دیگر فراهم شد و حضرت از آن زمینه استفاده کرد، به طوری که تحقیقاً می توان گفت، حرکت های علمی دنیای اسلام اعم از شیعه و سنی، مربوط به امام صادق علیه السلام است. حوزه های شیعه که خیلی واضح است، حوزه های سنی هم مولود امام صادق است، به جهت اینکه رأس و رئیس حوزه های سنی، «جامع ازهر» است که از هزار سال پیش تشکیل شده و جامع ازهر را هم، شیعیان فاطمی تشکیل دادند و تمام حوزه های دیگر اهل تسنن، منشعب از جامع ازهر است و همه اینها مولود همین استفاده ای است که امام صادق علیه السلام از وضع زمان خودش کرده است».

مقام علمی ایشان در حدی است که علمای غیر شیعه را به تحسین و تمجید وا می دارد. محمد شهرستانی، صاحب کتاب الملل و النحل، از علمای بزرگ اهل سنت، وقتی به عظمت علمی امام صادق علیه السلام می رسد، درباره ایشان چنین می گوید: امام صادق علیه السلام دارای علمی جوشان و حکمت فراوان و زهد خالص بود... مدتی در مدینه ساکن بود، و شیعه و دوستان خود را به افاده اسرار علوم، مشرف داشت. پس به عراق آمد و مدتی آن دیار را مخزن کمالات خود ساخت.

امام صادق(ع) در نشر علومی که در سینه ایشان می جوشید نیز بسیار تلاش کردند و شاگردان بزرگی را در این راه تربیت نمودند. آیت‌الله محمدحسن تحریری، کارشناس دینی و پژوهشگر اسلامی در این باره می گوید: این‌که گفته می‌شود امام صادق علیه السلام چهار هزار شاگرد داشته‌اند، بر اساس اسناد و مدارک مستند عنوان می‌شود. یکی از اسناد معتبر در این رابطه کتاب "الارشاد" است که شیخ مفید در این کتاب نوشته که نام برخی از شاگردان امام صادق علیه السلام را جست‌وجو و ثبت کرده‌اند  و تعداد آنها به چهار هزار نفر رسیده است، بنابراین شکی در این موضوع وجود ندارد که آن حضرت دانشگاه بزرگ اسلامی و فقهی داشتند که افراد زیادی از سرزمین‌های گوناگون از دانش آن حضرت بهره می‌بردند.